Preek gehouden op 18 augustus 2024, Apostolische Geloofsbelijdenis 3
Die ontvangen is van de Heilige Geest, geboren uit de maagd Maria; Jesaja 7,14 en Lucas 1,26-38
ds. Rina Mulderij
Gemeente van Jezus Christus,
We leven in een onttoverde wereld. Een wereld waar het wonder meer en meer is weggedrukt. Wetenschap, rede, de feiten, daar draait het om. In de biologie moet je dieren kunnen classificeren. Zie je bij voorbeeld een Canadese gans, dan is het een dier dat bij de vogels hoort, familie van de eendachtigen uit het geslacht branta, zwarte ganzen, vandaar de Latijnse naam branta canadensis, gans uit Canada. Fenomenen uit de natuur zoals onweer kunnen we verklaren aan de hand van hoe wolken werken en dat er een elektrische ontlading in een donderwolk ontstaat, waaruit de flits en de donderklap volgen. Er zat niet meer een dondergod zoals Zeus of Thor achter, die zijn bliksemflitsen op mensen af stuurde als straf voor hun misdragingen. In de loop van de 18e en 19e eeuw onder invloed van de verlichting, die via onderzoeken en observaties verlopen zijn, zoals Darwin met zijn vinken de evolutietheorie heeft ontwikkeld, via deze proeven en goed kijken kwamen we te weten hoe het leven mogelijk ontstaan is. Hoe vrouwen zwanger werden – tot in de Middeleeuwen dacht men dat de man zijn zaad in de baarmoeder van de vrouw plantte en dat op die akker dan een mensje uitgroeide. Dat je een zaadcel en een eicel nodig had en dat die moesten fuseren, daar kwam de medicus Hermann Fol (1845-1892) achter in 1877. Het idee dat vrouwen geen aandeel in de conceptie hadden, kon daarmee gelijk van tafel.
https://medischegeschiedenis.mumc.nl/sites/medische_geschiedenis/files/expositie_vruchtb_-_boekje_v5_lageresolutie.pdf
Met de blik vanuit de biologie van het ontstaan van menselijk leven kunnen we niet veel met deze tekst uit de Apostolische Geloofsbelijdenis ‘ontvangen van de Heilige Geest, geboren uit de maagd Maria’ en de tekst uit Lucas – ‘hoe zal dat gebeuren? Ik heb immers nog geen gemeenschap met een man’ (v.34). Daarmee kun je dit onderdeel van geloof wel stuk slaan. En wat klopt er dan nog meer niet aan dat geloof? Met de wetenschap in de hand is een categorie mensen de kerk uitgestapt, hebben ze geloof in Jezus Christus vaarwel gezegd. Zelf ben ik ook een vrouw van de wetenschap – ik interesseer me voor diverse dingen – en ik zeg ook dat je twee pakketjes DNA nodig hebt om tot een conceptie te komen, maar het fuseren van een zaadcel en eicel betekent niet altijd dat het goed gaat, dat een foetus levensvatbaar is of dat een kind welkom is. Maar het gaat hier bij Jezus om iets boven het natuurlijke, iets dat je als poëzie van Gods Geest in het menselijk lichaam kunt zien – Woord dat mens is geworden (Johannes 1,14). Het initiatief ligt geheel bij God, dat aan Maria’s lichaam zal gebeuren. God gebruikt Zijn creatieve kracht om Jezus te krijgen. Daarbij ligt in deze tekst niet de nadruk op het seksuele. In het woord overschaduwing zit geen seksuele toespeling, maar er zit een verwijzing naar Exodus (40,35) in, wanneer God de tent van de tabernakel in bezit neemt door in de wolk helemaal deze tent te vullen met Zijn aanwezigheid. Of zoals ik in een commentaar
[chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.stmarksrva.org/Customer-Content/www/CMS/files/Brown_Mary_in_the_NT_Luke.pdf]
het vond: God kiest ervoor om zichzelf te lokaliseren en te materialiseren in tijd en in ruimte. Dat kun je niet vanuit de wetenschap beredeneren of onderzoeken – daar heb je een wonder van God voor nodig. Eginhard Meijering (Ja, dat geloof ik (en wel hierom), p.44-48), docent kerkgeschiedenis (1976-2001) voor de universiteit Leiden en predikant (1968-1995) noemt “het wonder een toetje bij het eten”. “Vraag je eens af waarom worden wonderen verteld en wat willen ze uitdrukken?” “Mensen mogen niet op een wonder afknappen, maar zich er ook niet aan vastklampen als bewijs van Gods almacht.” Dus wat vertelt het wonder van God in Jezus ons?
Vaak hoor je dat bijzondere mensen een bijzonder begin hebben. Dat treffen we aan bij de vele godenzonen die goden als Zeus verwekken bij een wonderschone jonge vrouw, waar hij een oogje op heeft. Dat dit hem ook in de problemen brengt bij zijn echtgenote Hera, de godin van het huwelijk en vruchtbaarheid, want die kon zijn slippertjes in het geheel niet waarderen en ze maakte volgens de mythen het leven van deze vrouwen flink zuur. En dan denk ik: pak het probleem dan bij de bron aan. Anyway: een bijzonder mens kent een bijzonder begin, waarbij goden een handje in hebben gehad. Maar altijd vindt dat via geslachtsgemeenschap plaats. Wat hier aan Maria gebeurt – haar enige aandeel is, dat zij ja zegt op wat God aan haar voltrekt – is dat zij zwanger wordt, maar dan niet uit de wil van een man (Johannes 1,13). Libido, de seksuele drift, is een sterke kracht in de mens, die niet altijd even goed te beheersen is. Mensen die zich in een celibataire levenswijze oefenen, weten niet altijd even goed met deze drift om te gaan. Het is hard werken om niet met het libido op de loop te gaan. De wijze, waarop Jezus in maagd Maria geboren wordt, geeft aan dat deze drift niet het belangrijkste in het leven is. Libido moet niet op één staan, maar God. Deze houding kent aan libido de plek toe, waar het hoort: het staat onder God.
God wil dat Zijn scheppingsdaad het contact tussen Hem en de mensen hersteld, die door de zondeval veroorzaakt is. Jezus wordt een brug die verbinding maakt tussen God, de ene oever, en de mensen op de andere oever. Aan beide kanten is Jezus God en mens tegelijk en dat is in het belijden van de kerk terecht gekomen, trouwens na heel veel gesteggel. Een groep zei dat Jezus een mens was, die God heeft geadopteerd bij zijn doop in de Jordaan. Een ketter Marcion uit de tweede eeuw ontkende dat Jezus geboren was. Jezus zou volgens hem meer een spiritueel wezen zijn, dus zonder een menselijk lichaam. In de eerste eeuwen werd onderstreept dat Jezus ook menselijk is. Geboren worden is het teken van machteloosheid, waar Jezus de Zoon zich uit zichzelf onderworpen heeft. Jezus is via de Heilige Geest in het lichaam van Maria ontvangen en uit haar geboren. De focus ligt op Jezus in dit deel, dat Hij vanaf het begin door God gewild is en dat Hij als mens zijn leven op aarde is begonnen. Maar hoe deze verhouding tussen het goddelijke en het menselijke in Jezus moet zijn geweest – dat weet ik en daarover speculeer ik ook niet verder, want dat weet ik niet; dat ligt buiten mijn bereik als schepsel. Maar ik geloof dat er in Jezus het bijzondere van God werkelijkheid is geworden en dat we via dat bijzondere gered worden. Jezus is in levenden lijve zijn eigen naam geworden: God redt.
God heeft in Jezus gezocht naar hoe Hij de mensen kon redden, om te kunnen volbrengen wat niemand anders kon. God is voor ons Zijn en onze Middelaar in Jezus geworden. Daar zit geen interne tegenspraak in, om God-met-ons te zijn die ons leven een draai ten goede geeft: een weg uit zonde, opdat wij als bevrijde mensen voor en met God leven. God intervenieert via de maagdelijke geboorte in Maria, in de conceptie door de Heilige Geest op een genadige, vreugdevolle en reddende wijze. God maakt het onmogelijke mogelijk. Voor ons de vraag of wij openstaan voor dit wonder van God, die tot alle mensen komt. Dat maakt dat dit artikel ons meer wijst op het symbool van de conceptie door de Heilige Geest en een maagdelijke geboorte, dan dat dit als een feit moet worden benaderd. Via Jezus krijgen we een glimp van God te zien die van ons overgave vraagt in plaats van controle, onderdrukking. We zetten ons nederig voor Zijn dienstwerk in, dat we zien wat van waarde in ons leven is. Dat we de alleenheerschappij van feit en rede doorbreken, die het wonder ontkennen, want je kunt dit niet controleren of het met een experiment herhalen. Het leven bestaat uit meer dan feiten alleen of wat je kunt zien. Op de achtergrond van dit wonder is Gods liefde, die ons zo lief heeft, dat Hij in Jezus ons nabij is gekomen. Niet om te heersen, maar om te dienen. Amen.
